همزمان با روند فزایندهی تغییرات و دگرگونی در همه زمینههای جوامع امروزی و پیشرفت چشمگیر در علم و فناوری، ساختارهای سازمانی و مدیریتی نیز، برای مدیریت این دگرگونی و پیشرفتها و نگهداری کارآمدی، ناچار به همگونسازی و سازگار ساختن خویش با این پیشرفتها و تغییرات پیوسته و روزانه دارند. از اینرو، در سالهای اخیر فشار بر روی سازمانها و دستگاههای مختلف به ویژه دستگاههای عمومی یا دولتی که در بخش خدمات اجتماعی و مالی فعالیت میکنند، برای افزایش کارایی، کاهش هزینهها، بهبود وضعیت شفافیت، پاسخگویی و مسئولیتپذیری بیشتر در انجام خدمات، افزایش یافته است. بر این اساس، نیاز به برنامهریزی برای اجرای برنامهها و فعالیتهای با کیفیت، همچنین مدارک و شواهدی که کیفیت این برنامهها را نشان دهد نیز افزایش یافتهاست. مدیریت بر مبنای مدارکو شواهد (Evidence Based Management (EBM)) ازجمله شیوههایی است که برای پاسخگویی به این نیاز معرفی و در سالهای اخیر مفاهیم و کاربردهای آن بهویژه در سازمانهایی که درگیر فعالیتها و خدمات اجتماعی هستند، توسعه یافته است. مفاهیم و شیوههای برنامهریزی و مدیریت بر مبنای مدارک و شواهد، در واقع از روشهای مبتنی بر مدارک و شواهد در علوم پزشکی و خدمات سلامتی، سرچشمه گرفته است.
شیوه برنامهریزی مبتنی بر مدارک و شواهد، روشهایی به مدیران پیشنهاد میکند که بر پایه چه اطلاعاتی تصمیمهای خویش را اتخاذ و اجرا کنند. این شیوه به کمک ساماندهی و سازماندهی مدارک و شواهد و دستهبندی آنها، مکانیزمهایی فراهم میسازد تا کیفیت فرآیند تصمیمگیری و برنامهریزی مدیران بهبود یابد.
صندوق جمعیت سازمان مللUNFPA به عنوان یکی از مهمترین سازمانهای مشغول در فعالیتهای اجتماعی، بر بکارگیری برنامهریزی بر مبنای مدارک و شواهد در انجام برنامهها و پروژههای خود تاکید دارد. در واقع، صندوق جمعیت سازمان ملل مهمترین دلیل نارساییها و اشکالات در نتیجه برنامههای مورد حمایت خویش را نبود فرهنگ سازماندهی اطلاعات و بکار نگرفتن آنها در برنامهریزیها میداند. از اینرو، با توجه به اهداف و ماموریتهای سازمانی خود به شناساندن مفاهیم و اصول شیوه برنامهریزی مبتنی بر مدارک و شواهد مبادرت ورزیده است.
این گزارش در راستای قرارداد شماره 6170/ پ موضوع «بررسی مبانی مدیریت مبتنی بر شواهد و آمار و پیشنهاد راهبردهای لازم» فراهم شده است. گزارش مشتمل بر دو بخش کلی است. از آنجا که مدیریت مبتنی بر شواهد در کل مفهومی جدید میباشد و در ایران نیز با توجه به جستجوهای صورت گرفته مفهومی ناآشنا است بخش اول این گزارش به تبیین و شناساندن این مفهوم و مفاهیم مرتبط با آن تخصیص یافته است. بخش اول نیز در جای خود در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول راهنمایی است بر مدیریت مبتنی بر نتیجه بهعنوان پیشزمینه و مفهومی که ارتباط تنگاتنگی با مفهوم مدیریت مبتنی بر شواهد دارد. فصل دوم راهنمایی برای مدیریت مبتنی بر شواهد است. و در فصل سوم، با توجه به اینکه آمار قسمتی از شواهد که از اعتبار بالایی برخوردار است، به اختصار مفهوم فرهنگ آماری و لزوم ارتقای آن در راستای بالا بردن کیفیت تولید، انتشار و بکارگیری آمار تشریح شده است. در بخشی دیگر، مسائل، مشکلات، راهکارهای پیشنهادی در راستای توسعه و ترویج مدیریت مبتنی بر آمار و شواهد در جلساتی با حضور مشاورانی که از اساتید رشته مدیریت هستند مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت، استراتژی و برنامهای برای سال ۲۰۱۳ تصویب شد که در بخش دوم گزارش ارائه گردیده است.
لازم است از همکاری جناب آقای دکتر اشکان شباک و جناب آقای دکتر شهاب کسکه که در تهیه و تدوین این مجموعه مرا یاری کردند سپاسگزاری نمایم. و نیز از ریاست محترم پژوهشکده آمار جناب آقای زاهدیان، سرکار خانم دکتر رضایی و سرکار خانم دکتر صبا که توجه و مساعدت بسیاری در به سرانجام رسیدن این پژوهش داشتند کمال سپاسگزاری دارم.
در پایان امید است این مجموعه بتواند سهمی هر چند اندک در راستای توسعه و ترویج مدیریت مبتنی بر شواهد و در نتیجه آن بهبود کارائی مدیریت در کشور داشته باشد.