.
اقتصاد ایران بعد از رشد چشمگیر قیمت‌ها در سال 1397، در سال 1398 به لحاظ میزان رشد تورم وضعیت با ثباتی را سپری کرد. بعد از یک دوره ثبات نسبی و کاهش نرخ تورم سالانه، از اواخر سال 1396 این نرخ شروع به افزایش نموده و با جهش نرخ ارز در اوایل سال 1397 شتاب افزایش نرخ تورم هم بیشتر شده اما بعد از یک دوره افزایش شتابان نرخ تورم، از ابتدای سال 1398 نرخ تورم نقطه‌ای و از نیمه دوم سال نرخ تورم سالانه شروع به کاهش نمودند. کاهش نرخ تورم نقطه‌ای تا ابتدای سال 1399 ادامه داشته و از اردیبهشت 1399 مجددا روند صعودی گرفته که این روند صعودی تا فروردین 1400 ادامه داشته است. روند کاهشی نرخ تورم سالانه هم تا اواسط سال 1399 تداوم داشته و از شهریور 1399 تا فروردین 1400 دارای روند صعودی بوده است. در این گزارش وضعیت تورم در سال‌های اخیر و به طور ویژه در سال 1399 تحلیل می‌شود این گزارش شامل سه بخش می‌باشد. در قسمت اول روند نزخ تورم‌های ماهانه، نقطه‌ای و سالانه در سال‌های اخیر بررسی شده، در بخش دوم آخرین وضعیت تورم به تفکیک گروه‌های کالایی بررسی می‌شود و در بخش پایانی پیش‌بینی نرخ تورم برای شش ماه ابتدایی سال 1400 مورد بررسی قرار می‌گیرد.
روند نرخ تورم در سال‌های اخیر
بعد از یک دوره ثبات نسبی و کاهش نرخ تورم که از ابتدای سال 1393 شروع شده بود، نرخ تورم نقطه‌ای و سالانه از ابتدای سال 1397 شروع به افزایش نمود به طوری که نرخ تورم نقطه‌ای از 7.1 درصد در ابتدای سال 1397 به به 47.5 در انتهای سال 1397 رسیده و این روند افزایشی تا اردیبهشت 1398 ادامه داشته به گونه‌ای که نرخ تورم نقطه‌ای در این مقطع زمانی به 52.1 درصد رسید و بعد از آن این نرخ روند کاهشی داشته است که این روند کاهشی تا فروردین 1399 که نرخ تورم نقطه‌ای به 19.8 رسید، تداوم داشت و بعد از آن روند افزایشی نرخ تورم نقطه‌ای شروع شده که با ادامه این روند این نرخ به عدد 49.5 در فروردین 1399 رسیده است. نرخ تورم سالانه نیز بعد از یک روند نزولی که از 42.7 در شهریور 1398 شروع شد به عدد 25.8 در مرداد 1399 رسید و از این تاریخ مجددا روند صعودی گرفته و به عدد 38.9 در فروردین 1400 رسیده است.
شکل 1 روند نرخ تورم ماهانه در دو سال اخیر را نشان می‌دهد:
شکل 1: روند نرخ تورم ماهانه
مأخذ: مرکز آمار ایران
همان‌طور که مشاهده می‌شود روند نرخ تورم ماهانه در سال 1399 افزایش چشمگیری نسبت به سال 1398 داشته است. به طوری که میانگین نرخ تورم ماهانه از عدد 1.7 در سال 1398 به عدد 3.4 در سال 1399 رسیده است. در سال 1399 ماه‌های مهر، تیر و آبان به ترتیب با 7، 6.4 و 5.2 درصد به ترتیب بیشترین تورم ماهانه را داشته اند.
همین تحلیل را برای نرخ تورم نقطه‌ای نیز می‌توان ارائه نمود. روند نرخ تورم نقطه‌ای در دو سال اخیر به صورت شکل 2 می‌باشد.
شکل 2: روند نرخ تورم نقطه‌ای
همان‌طور که مشاهده می‌شود از ماه‌های ابتدایی سال 1398 نرخ تورم نقطه‌ای شروع به کاهش نموده و شیب این کاهش تا مهر ماه فزاینده بوده و بعد از آن با شتاب کمتری کاهش پیدا کرده به طوری که تا فروردین 1399 این روند کاهشی تداوم داشته و در این ماه نرخ تورم نقطه‌ای به کمترین مقدار خود یعنی 19.8 درصد رسیده است و بعد از آن روند افزایشی نرخ تورم شروع شده است و تا کنون ادامه داشته است که به عدد 49.5 در فروردین 1400 رسیده است.
روند نرخ تورم سالانه در دو سال اخیر در شکل شماره 3 نشان داده شده است.
شکل شماره 3: روند نرخ تورم سالانه
در ماه‌های ابتدایی سال 1398 نرخ تورم سالانه روند افزایشی داشته که در واکنش به نوسانات ارزی سال 1397 بوده است این روند افزایشی تا شهریور 1398 ادامه داشته و سپس روند کاهشی به خود گرفته به نحوی که در مرداد 1399 به کمترین مقدار خود یعنی 25.8 درصد رسیده است و بعد از آن شروع به افزایش نموده که این افزایش تا فروردین 1399 (عدد 38.9) ادامه داشته است.
همان‌طور که مشاهده می‌شود روند نرخ تورم سالانه متفاوت با نرخ تورم نقطه‌ای می‌باشد. شکل مقایسه‌ای این دو نرخ در شکل شماره 4 نشان داده شده است.
شکل شماره 4: مقایسه نرخ تورم سالانه و نقطه‌ای
همان‌طور که مشاهده می‌شود شتاب افزایش و کاهش نرخ تورم نقطه‌ای بیشتر از نرخ سالانه می‌باشد و زودتر از آن به نقطه حداقل خود می‌رسد و شروع به افزایش می‌کند. دلیل این امر تفاوت در فرمول محاسباتی این دو نرخ می‌باشد. نرخ تورم نقطه‌ای فقط دو ماه (ماه جاری و ماه مشابه سال قبل) را مقایسه می‌کند بنابراین هر تغییر قیمتی که در ماه جاری رخ دهد تماما در نرخ تورم نقطه‌ای منعکس می‌شود و این نرخ واکنش فوری به نوسانات نشان می‌دهد. اما نرخ تورم سالانه مقایسه تغییرات قیمت 12 ماه اخیر نسبت به 12 ماه قبل از آن می‌باشد بنابراین زمانی که یک جهش کوتاه مدت قیمتی رخ دهد هر ماه فقط حدود یک دوازدهم این شوک قیمتی در نرخ تورم سالانه منعکس می‌شود.
آخرین وضعیت نرخ تورم
آخرین گزارش نرخ تورم مربوط به مرداد ماه سال 1400 می‌باشد. در این ماه عدد شاخص كل (1395=100) به 337.8 رسید كه نسبت به ماه قبل 3.2 درصد افزایش نشان می‌دهد. در این ماه درصد تغییر شاخص كل نسبت ماه مشابه سال قبل 43.2 درصد می‌باشد. نرخ تورم دوازده ماهه منتهی به فروردین ماه 1400 به 45.2 درصد رسید كه نسبت به همین اطلاع در ماه قبل (44.2 درصد)، 1 واحد درصد افزایش نشان می‌دهد.
نرخ تورم ماهانه به تفکیک گروه‌های 12 گانه در شکل شماره 5 نشان داده شده است.
شکل شماره 5: نرخ تورم ماهانه به تفکیک گروه‌های کالایی
کمترین تورم ماهانه مربوط به گروه‌های ارتباطات و آموزش با 1 درصد می‌باشد و بیشترین تورم ماهانه در این ماه با 4.6 درصد مربوط به گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها می‌باشد.
همچنین در سال 1399 استان کرمانشاه با 40.1 و استان مرکزی با 33.3 به ترتیب بیشترین و کمترین نرخ تورم سالانه را داشتند. نرخ تورم سالانه به تفکیک استان‌های کشور در شکل شماره 7 نشان داده شده است.
شکل شماره ۶: نرخ تورم سالانه در استان‌های کشور
پیش‌بینی ماه‌های آتی
برای پیش‌بینی نرخ تورم ابتدا باید سناریوهای مختلف را معرفی نموده و بر اساس آن نرخ تورم را پیش‌بینی کرد. در این گزارش پیش‌بینی نرخ تورم با استفاده از سه سناریو انجام می‌شود. سناریو اول استفاده از الگوی مشابه ماه‌های سال 1399 می‌باشد. با توجه به این‌که در سال 1399 با تورم بالایی مواجه بودیم این سناریو می‌تواند به عنوان حالت بدبینانه در نظر گرفته شود. سناریو دوم استفاده از الگوی مشابه ماه‌های سال 1395 می‌باشد و چون در این بازه به دلیل رفع تحریم‌ها با ثبات نسبی در نرخ تورم مواجه بودیم این سناریو حالت خوشبینانه می‌باشد و سناریو سوم میانگین این دو حالت می‌باشد.
در جدول 1 پیش‌بینی نرخ تورم سالانه و نقطه‌ای برای ماه‌های نیمه دوم سال 1400 ارائه شده است.
جدول شماره1: پیش‌بینی نرخ تورم
دوره زمانی
سناریو اول
سناریو دوم
سناریو سوم
نرخ تورم سالانه
نرخ تورم نقطه‌ای
شهریور 1400
45.8
43.3
45.3
38.7
45.5
41
مهر 1400
42.3
44.1
30.2
44.9
36.6
آبان 1400
45.7
43.4
41.8
26.1
43.6
33.4
آذر1400
45.4
43.5
39.7
22.6
42.4
32.6
دی 1400
45.1
37.4
21.4
41.1
31.9
بهمن 1400
44.8
43.7
36.8
19
39.6
30.7
اسفند 1400
44.6
43.8
32.3
18.3
38.1
30.3
مأخذ: محاسبات نگارنده
بر اساس سناریو سوم که احتمال تحقق آن بیشتر می‌باشد روند افزایشی نرخ تورم تا شهریور ماه ادامه داشته و از شهریور ماه روند نرخ تورم سالانه کاهشی می‌شود به طوری که در انتهای سال 1400 به عدد 38.1 می‌رسد. شکل روند روند تورم سالانه و نقطه‌ای تحقق یافته تا مرداد 1400 و پیش‌بینی ماه‌های بعد از آن بر اساس سناریو سوم در شکل شماره 9 نشان داده شده است.
شکل شماره 9: نرخ تورم در دوره‌ی مهر ماه ۱۳۹۹ تا شهریور ۱۴۰۰ و پیش‌بینی آن برای شش ماهه‌ی دوم ۱۴۰۰