.
مقدمه
شیوع ویروس کرونا (کووید-19) تا کنون اکثر کشورهای جهان را با بحران مواجه ساخته است. این همه‌گیری از جنگ جهانی دوم تا کنون بی‌سابقه است. در ایران با شیوع این بیماری، طرح‌های پیشگیرانه قطع زنجیره شیوع کرونا شامل قرنطینه خانگی، فاصله‌گذاری اجتماعی، کاهش ساعات کار و فعالیت اصناف، تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها اجرا شده است. با کاهش روند رو به رشد بیماری و لزوم شروع به کار فعالیت ادارات و اصناف و بانک‌ها و ... مسئله ایجاد ترافیک و استفاده مردم از وسایل حمل و نقل عمومی باعث نگرانی‌ها در موضوع فاصله‌گذاری اجتماعی و فیزیکی از سوی متولیان سلامت شده است.
ضرورت تحقیق
با توجه به اینکه درصد بسیاری از جامعه را کارکنان اداره‌های دولتی تشکیل می‌دهند و اکثر این افراد معمولاً در ساعات مشخص و یکسانی در رفت و آمد به محل کار خود هستند و این خود می‌تواند باعث افزایش ترافیک و همچنین باعث افزایش حجم وسایط نقلیه‌ی عمومی در ساعات معینی از روز شود که همین امر موجب افزایش تردد در سطح شهر و در نتیجه معمولاً موجب تجمع افراد در یک ساعت و مکان و در نهایت باعث سرایت این ویروس به یکدیگر می‌شود، هر فرد کارمند خود دارای خانواده است که با مبتلا شدن فرد امکان انتقال آن به هر یک از افراد خانواده زیاد است، به موجب همین امر ساعات کاری یکسان برای ادارات دولتی به‌خصوص آن اداراتی که در یک محل با تعداد زیاد کارمند هستند به نوبه خود می‌تواند خطر آفرین باشد. در چنین شرایطی باید دنبال راه حلی مناسب بود که تا حد امکان هم خدمات ارائه شود و هم تعداد افراد مبتلا به این بیماری افزایش پیدا نکند. در همین راستا پژوهشکده‌ی مرکز آمار ایران بنا به وظایف خود با تشکیل کمیته «پژوهشگران و مشاوران علوم داده» به مطالعه و بررسی طرح «شناورسازی ساعات کاری ادارات دولتی شهر تهران با استفاده از خوشه‌بندی» که یکی از راهکارهای مناسب جهت پیشگیری از همه‌گیری ویروس کرونا است، پرداخته است که جهت انجام تحقیقات در راستای شناورسازی ساعات کاری ادارات شهر تهران، اطلاعات مربوط به ادارات دولتی به‌تفکیک محل، تعداد کارکنان و وضعیت ترافیکی مسیرهای منتهی به اداره به صورت آزاد گردآوری شده است.
فرایند اجرای طرح
برای انجام این تحقیق از روش خوشه‌بندی[1] با استفاده از داده‌های آزاد و وب‌اسکرپینگ[2] استفاده شده است. اطلاعات و داده‌هایی که این طرح مورد استفاده قرار می‌دهد به صورت زیر جمع‌آوری شده است:
رنگ زرشکی(کد ۵): ترافیک بسیار سنگین است و شما مجبور هستید دقایقی در جای خود متوقف شوید و حرکت به سختی و بسیار کند صورت می‌پذیرد (ترافیک بسیار سنگین).
با در دست داشتن اطلاعات مورد نیاز سه خوشه‌بندی انجام شده است که به شرح زیر است. برای هر خوشه‌بندی تعداد ۳ و ۶ خوشه در نظر گرفته شده است:
شکل ۱- فراونی ادارات در مناطق مختلف شهر تهران
شکل بالا آن مناطقی که بسیار شبیه به هم هستند را در قالب یک طیف رنگی به نمایش درآورده است. برای مثال مناطق ۲۰، ۲۱ و ۲۲ از لحاظ تعداد مناطق موجو در آن بسیار شبیه به هستند. منطقه‌های ۶، منطقه ۱۱ و منطقه ۳ به ترتیب بیشترین تعداد ادارات را دارند در نتیجه این مناطق با توجه به تعداد ادارات موجود در آن حساس‌تر از سایر مناطق هستند و در نتیجه لازم است تصمیماتی در رابطه با ساعت کاری کارکنان گرفته شود و بهتر است ادارات موجود در این مناطق ساعات کاری متفاوتی با یکدیگر داشته باشند.
شکل 2: نحوه توزیع ادارات و تعداد کارکنان در مناطق مختلف شهر تهران
شکل بالا نقشه مربوط به شهر تهران است که درصد کارکنان و درصد ادارات موجود در هر منطقه با اطلاعات در دست را به نمایش گذاشته است و آن مناطقی که به رنگ سبز هستند اطلاعات مربوط به کارکنان ادارات موجود در آنها در دست نیست. همان‌طور که از شکل پیداست بیشترین درصد ادارات و درصد کارکنان مربوط به منطقه ۶ است و بعد از آن مناطق ۳و ۱۱ بیشترین درصد ادارات موجود را دارا هستند. کمترین درصد ادارات مربوط به مناطق ۱، ۱۰، ۱۳، ۱۶، ۲۰، ۲۱، ۲۲ و کمترین درصد کارکنان مربوط به منطقه ۲۱ است.
شکل 3: نحوه توزیع کارکنان در مناطق مختلف شهر تهران
با توجه به شکل بالا منطقه ۶ بیشترین تعداد کارکنان را دارد و هم فراوانی ادارات در این منطقه از همه مناطق بیش‌تر است. همچنین فراوانی ادارات در مناطق ۱۱، ۳ و ۷ نیز بیش‌تر از سایر مناطق شهر تهران است که این خود نیز منجر به تعداد زیاد کارکنان در آن منطقه می‌شود. در نتیجه این مناطق از لحاظ تردد افراد زیاد نسبت به سایر مناطق حساس‌تر به نظر می‌رسند و بهتر است اداراتی که در این مناطق هستند ساعت کاری یکسان با یکدیگر نداشته باشند. همان‌طور که در شکل مشاهده می‌کنید فراوانی ادارات در مناطق ۱، ۵، ۱۰، ۱۳، ۱۶، ۱۸، ۲۰، ۲۱ و ۲۲ کمتر از سایر مناطق است و به نظر می‌رسد اداراتی که در این مناطق هستند می‌توانند ساعات کاری یکسان با یکدیگر داشته باشند، البته باز این نیاز به بررسی بیش‌تر دارد به این دلیل که این فقط از لحاظ شهودی است و همچنین نیاز است متغیرهای دیگری مثل حجم ترافیک مسیرهای منتهی به این ادارات نیز مورد بررسی قرار گیرد، برای اخذ نتایج بهتر در این رابطه در بخش‌های بعدی به این موضوع پرداخته می‌شود.
جدول 1: خوشه‌بندی ادارات شهر تهران بر اساس نوع منطقه و تعداد کارکنان با تعداد خوشه 3
خوشه اول
شرکت آب و فاضلاب استان تهران
اداره کل استاندارد استان تهران
استانداری تهران
اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان تهران
اداره کل امور عشایر
امور مالیاتی استان تهران
صندوق بازنشستگی
اداره کل بنیاد شهید شهرستان‌های استان تهران
اداره کل بهزیستی استان تهران
اداره کل پزشکی قانونی استان تهران
اداره کل تأمین اجتماعی شهرستان‌های استان
اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی
اداره کل ثبت احوال استان تهران
اداره کل ثبت اسناد و املاک استان تهران
سازمان جهاد کشاورزی استان تهران
دانشگاه تهران
اداره کل راه و شهرسازی استان تهران
اداره کل راهداری وحمل و نقل جاده‌ای استان تهران
اداره کل زندانهای استان تهران
شرکت گاز استان تهران
شرکت شهرک‌های صنعتی تهران
اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان تهران
دانشگاه علوم پزشکی ایران.
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
دانشگاه علوم پزشکی تهران
اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران
اداره کل آموزش فنی و حرفه‌ای استان تهران
کمیته امداد امام خمینی (ره) استان تهران
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران
اداره کل نوسازی توسعه و تجهیز مدارس استان تهران
اداره کل بیمه سلامت استان تهران
مرکز آمار ایران
شرکت آب و فاضلاب روستایی استان تهران
خوشه دوم
اداره کل انتقال خون استان تهران
اداره کل اوقاف و امور خیریه استان تهران
شرکت برق منطقه‌ای تهران
اداره کل پست استان تهران
اداره کل تبلیغات اسلامی استان تهران
اداره کل تعزیرات حکومتی استان تهران
حوزه هنری استان تهران
اداره کل دامپزشکی استان تهران
دانشگاه شاهد
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
گمرکات استان تهران
گمرک غرب تهران
اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران.
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری تهران
اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری تهران
اداره کل هواشناسی استان تهران
اداره کل ورزش و جوانان استان تهران
سازمان برنامه و بودجه
شرکت سهامی آب منطقه‌ای تهران
خوشه سوم
اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران
اداره کل آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران
جدول2: خوشه‌بندی ادارات شهر تهران بر اساس نوع منطقه و تعداد کارکنان با تعداد خوشه ۶
اداره کل تأمین اجتماعی شهرستان‌های استان.
اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
اداره کل زندانهای استان تهران.
اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران.
اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان تهران.
اداره کل امور عشایر.
امور مالیاتی استان تهران.
اداره کل بهزیستی استان تهران.
اداره کل پزشکی قانونی استان تهران.
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.
شرکت آب و فاضلاب روستایی استان تهران.
اداره کل تبلیغات اسلامی استان تهران.
اداره کل تعزیرات حکومتی استان تهران.
حوزه هنری استان تهران.
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری تهران
اداره کل ورزش و جوانان استان تهران.
اداره کل پست استان تهران.
خوشه چهارم
دانشگاه شاهد.
گمرک غرب تهران.
اداره کل دامپزشکی استان تهران.
خوشه پنجم
اداره کل انتقال خون استان تهران.
اداره کل اوقاف و امور خیریه استان تهران.
شرکت برق منطقه ای تهران
شرکت سهامی آب منطقه ای تهران.
خوشه ششم
اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران.
2- نتایج روش خوشه‌بندی ادارات بر اساس حجم ترافیک شهر تهران
جدول ۳: خوشه‌بندی ادارات شهر تهران بر اساس ترافیک با تعداد خوشه 3
شرکت سهامی آب منطقه ای تهران
دانشگاه علوم پزشکی ایران
کمیته امداد امام خمینی(ره) استان تهران
سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران
مرکز آمار
اداره کل تامین اجتماعی شهرستان‌های استان
اداره کل راهداری وحمل و نقل جاده ای استان تهران
اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران
جدول ۴: خوشه‌بندی ادارات شهر تهران بر اساس ترافیک با تعداد خوشه ۶
اداره کل زندانهای استان تهران
اداره کل ثبت اسناد و املاك استان تهران
3- نتایج خوشه‌بندی ادارات بر اساس محل ادارات، تعداد کارکنان و حجم ترافیک
با در نظر گرفتن سه عامل فوق به صورت همزمان در روند خوشه‌بندی می‌توان به نتایج جالبی در رابطه با رفت و آمد کارکنان به ادارات رسید، به این صورت که آن اداراتی هم از لحاظ استقرار، تعداد کارکنان موجود و حجم ترافیکی یکسان هستند ساعت کاری یکسانی نداشته باشند تا در حد امکان در رابطه با قطع زنجیره کرونا قدمی مثبت برداشته شود و همه کارکنان در یک ساعت مشخص در مسیر یکسان و منطقه یکسان حضور نداشته باشند.
جدول ۵: خوشه‌بندی ادارات شهر تهران بر اساس محل ادارات، تعداد کارکنان و ترافیک با تعداد خوشه 3
جدول۶: خوشه‌بندی ادارات شهر تهران بر اساس محل ادارات، تعداد کارکنان و ترافیک با تعداد خوشه ۶
اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان تهران
نتیجه‌گیری
در این طرح سه نوع خوشه‌بندی روی ادارات مختلف شهر تهران با تعداد خوشه ۳ و ۶ انجام شده است. خوشه‌بندی اول بر اساس تعداد کارکنان و نوع منطقه، خوشه‌بندی دوم بر اساس حجم ترافیک و خوشه‌بندی سوم بر اساس حجم ترافیک، تعداد کارکنان و نوع منطقه انجام شده است. با اجرای این خوشه‌بندی روی داده‌های در دست نتایج جالبی در رابطه با شناورسازی ساعات اداری حاصل شده است. به این صورت که به آن اداراتی که در خوشه‌های مشابه قرار می‌گیرند، پیشنهاد می‌شود که ساعات کاری یکسانی نداشته باشند. در بین این خوشه‌بندی‌ها، خوشه‌بندی که براساس اساس حجم ترافیک، تعداد کارکنان و نوع منطقه انجام شده است، کامل‌تر است و نتایج بهتری ارئه می‌دهد.
[1] Clustering
[2] Web Scrapping