اخبار و رویدادها

چهارمین پیش‌نشست اصلاح ساختار حکمرانی بر مبنای داده با عنوان «چالش استفاده از آمارهای اقتصادی از منظر روش‌شناختی و معرفت‌شناسی علم اقتصاد» با سخنرانی جناب آقای دکتر تقی ترابی؛ مشاور گروه پژوهشی آمارهای اقتصادی پژوهشکده‌ آمار و حضور جناب آقای دکتر ایوب فرامرزی، عضو هیئت علمی گروه پژوهشی آمارهای اقتصادی پژوهشکده آمار روز دوشنبه مورخ 12 تیر ماه سال 1402 از ساعت 10 تا 13برگزار شد.

در ابتدای این نشست جناب آقای دکتر ترابی سخنان خود را در دو بخش آسیب‌شناسی در حوزه‌ی آمار و چالش اساسی: نقص در معرفت‌شناسی علم اقتصاد ارائه کردند. ایشان در بخش اول سخنانشان، ضمن ارائه تعریفی از اقتصاد در منظومه معرفتی آکسوماتیک و علم آمار و تفکیک آمار در دیدگاه سنتی و مدرن، رابطه‌ی بین آمار و اقتصاد را بیان کردند و سپس منشأ آسیب‌پذیری‌های آمار را در 8 سر فصل با عناوین 1- وابستگی نهاد مسئول آمار به شرایط سیاسی-اجتماعی، 2- ارائه آمار در قالب کمیت‌های خیلی کلی، 3- عدم به‌کارگیری تعاریف و مفاهیم علمی، 4- فرآیند انتصاب مدیران، 5- بالا بودن هزینه تولید آمار، 6- چالش استفاده از کدامین آمار یا شاخص، 7- اهمیت آمار در موضوع سیاست‌گذاری-عدم هم‌زمانی مشاهدات و سیاست‌گذاری‌ها و 8- نشر و اطلاع رسانی نامتقارن آمار، توضیح دادند.

ایشان در بخش دوم سخنان خود، ضمن ارائه‌ی تعاریفی مختصر از علم و فلسفه، وجه تفاوت آن‌ها، معرفت‌شناسی و ویژگی‌های آن و تأکید بر ویژگی‌ ابطال‌پذیری و تعدیلات «لاکاتوش»، تبیینی مختصر از تفاوت واقعیت و حقیقت بر اساس دیدگاه «هایدگر» ارائه کردند و سپس در مبحث مبانی معرفتی علم اقتصاد به تفاوت معرفت‌شناسی یونیورسالیستی و نومینالیستی پرداختند و بیان کردند که علم اقتصاد همانند سایر علوم جدید در بستر تفکر نوین نومینالیستی و رویکرد تعقلی آن شکل گرفته است، به‌طوری که در خارج از این نوع نگرش نه تنها کل آمار‌های اقتصادی تولیدشده بی‌معنا و پوچ خواهند بود، بلکه بخش بزرگی از خود علم اقتصاد نیز زیر سؤال خواهد رفت. سپس به این مطلب اشاره شد که تمایز میان علوم طبیعی و علوم اجتماعی از طریق تقابل بین دو مفهوم عینی و ذهنی ممکن است گمراه‌کننده باشد. تفاوت خصلت ذهنی و عینی داده‌ها موضوع مهمی است که بر تصمیم‌گیری‌های اقتصادی تأثیر دارد. داده‌های اقتصادی مانند شاخص قیمت‌ها و سایر جمع کل‌ها در اقتصاد کلان، تنها برای مشاهده‌گران بیرونی یعنی اقتصاددانان، پژوهشگران، آمارشناسان و به‌طور خلاصه کسانی که در این داده‌ها ذینفع هستند جنبه‌ی عینی دارند، در حالی که همین داده‌ها برای مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و کلاً کسانی که بر مبنای آن‌ها تصمیم به انتخاب می‌گیرند، خصلت ذهنی دارند. بنابراین آن‌چه که در حوزه‌ی اقتصاد کلان یا سایر حوزه‌های اقتصاد به‌صورت جمع‌های کل از قبیل مصرف کل، سرمایه‌گذاری کل، سطح عمومی قیمت‌ها و ... محاسبه و ارائه می‌گردد، گرچه به لحاظ روش‌های آماری کاملاً درست و علمی محاسبه می‌شوند، لکن یک اشتباه معرفت‌شناختی آشکار است و تحلیل بر اساس آن‌ها و شناخت اقتصادی حاصل‌شده از این تحلیل‌ها، دور از ماهیت واقعی نظام بازار است و به تعبیری این جمع‌ها علی‌رغم صحت روش محاسباتی آن‌ها، فاقد مضمون‌های اطلاعاتی و مورد نیاز مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان هستند.

در ادامه پیش‌نشست، آقای دکتر فرامرزی عضو هیئت علمی گروه پژوهشی آمارهای اقتصادی مطالبی را در خصوص چالش‌های پیش روی آمارهای رسمی به خصوص در حوزه‌ی اقتصاد ارائه دادند. ایشان بیان کردند که،‌ در حوزه‌ی استفاده از آمارها به ویژه آمارهای اقتصادی با 3 دسته از چالش‌ها روبرو هستیم. دسته‌ی اول مربوط به تولیدکنندگان آمار است که لازم است حداکثر تلاش خود را در راستای افزایش کمیت و کیفیت آمارهای رسمی انجام دهند، دسته‌ی دوم در ارتباط با پژوهشگران و تحلیل‌گران است که باید از داده‌های موجود منتشرشده حداکثر استفاده را برده و منطبق با تئوری‌های روز دنیا تحلیل کنند. دسته‌ی سوم چالش‌های مرتبط با حاکمیت است که لازم است ضمن فراهم نمودن منابع و زیرساخت‌های لازم تولید آمار، امکان گردش آزاد اطلاعات را از طریق تقویت زیرساخت‌ها و کاهش محدودیت‌های گردش اطلاعات فراهم کنند. در پایان جلسه ارائه‌دهندگان پیش‌نشست به سؤالات مطرح‌شده از طرف شرکت‌کنندگان پاسخ دادند. در این پیش‌نشست 31 نفر از سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی مختلف کشور به‌صورت مجازی حضور داشتند.