در این میزگرد که با حضور سیّد نعمتالله میرفلاح نصیری، علیاکبر محزون و دکتر ودود کرامتی برگزار شد، دکتر اشکان شباک به تحولاتی که در سالهای اخیر در حوزههای دانشی و تکنولوژیکی در جوامع بشری اتفاق افتاده، اشاره کرد که باعث ایجاد تغییراتی در نیازها و الزامات جامعۀ آماری گردیده است و توضیح داد که در این راستا، از سال 2010 به صورت جدی، ادبیات مدرنسازی نظام آمار رسمی تحت عنوان گروهی به نام HLG-MOS در سطح بینالمللی کلید خورد که وظیفۀ هدایت و راهبری و سازماندهی همۀ فعالیتهای علمی، پژوهشی و اجرایی مربوط به مدرنسازی آمار رسمی در جهان (اعم از شناسایی روندها، تهدیدها و فرصتها، زمینهسازی برای مطالعه و اقدامات مشترک میان کشوها و سازمانهای بینالمللی و تدوین راهبردهای کلان در این حوزه) را برعهده دارد. نتایج و دستاوردهای مطالعات این گروه، در نشستهای 47 و 48 (سال 2017) ارائه گردید و هدف نهایی آن گذار نظام آمار رسمی به نظامی مدرن است که با توجه به پاسخ فوق فعال به نیازهای در حال افزایش و گوناگون طیف گستردهای از کاربران به آمارهای باکیفیت و بهصرفه از سوی نظام آمار رسمی جهانی باید به وقوع بپیوندد.
دکتر شباک با اشاره به اینکه نظام آمار رسمی، یک نظام بههمپیوسته در سطح ملی، منطقهای و جهانی است و بهصورت از هم گسیخته و جزیرهای امکان تحقق ندارد، بر لزوم تدوین حوزههای راهبردی برای دستیابی به این نظام تأکید کرد که از جملۀ آنها میتوان به ایجاد هماهنگی و مشارکت میان سازمانهای معتبر و مرجع جهانی و ارتباط بیشتر آنها با سازمانهای ملی آمار رسمی و حمایت از آنها و نیز بسیج منابع و امکانات موجود با هدف بهرهگیری از فناوریهای جدید جهت ایجاد سیستمهای یکپارچه برای تولید آمار در سازمانهای تولیدکننده بر اساس استانداردهای تعیینشده، اشاره نمود و توضیح داد که خوشبختانه بحث مدرنسازی نظام آماری در ایران، در قالب برنامۀ ملی آمار که ذیل برنامۀ سوم توسعه مطرح شده، آغاز گردیده است.
وی بر همین اساس، نظام آمار رسمی در مفهوم مدرن آن را به یک صنعت جدید در دنیای امروز تشبیه کرد که برای موفقیت، نیاز به هماهنگی و انسجام کامل و مدرنشدن تمام ارکان آن وجود دارد و باید به عنوان یک ضرورت حیاتی (نه
یک اولویت) مورد توجه قرار گیرد و تأکید کرد که در این میان، سازمانهای آمار ملی (MSO)، نقش بسیار تأثیرگذاری را بهمثابه موتور محرکه نظام آماری مدرن میتوانند ایفا نمایند.
رئیس پژوهشکدۀ آمار تحقق نظام آماری مدرن را در گرو ایجاد 5 مؤلفۀ یا سطح اساسی دانست که عبارتند از:
1ـ تعیین و تدوین موضوعات و چارچوبهای سازمانی (اعم از مدیریت منابع انسانی، توسعۀ مدیریت اثربخش و رهبری کارآمد، محیط کاری مناسب، معماری و ساختار سازمانی، مدیریت ریسک)؛
2ـ ایجاد بستر و زمینۀ تولید آمار، روشها و فناوری اطلاعات (شامل ابزار، روشها و فناوریهای نوین، بهترین شیوۀ ویرایش اطلاعات، محرمانگی آمار و جلوگیری و افشا)؛
3ـ بهروزرسانی منابع دادهای و روشهای گردآوری دادهها (از قبیل منابع دادههای نوظهور، رفتار با پاسخگویان، روشها و ابزارهای نوین گردآوری دادهها)؛
4ـ بهرهگیری از انتشارات و ارتباطات اثربخش (شامل روشها و ابزارهای نوین انتشاراتی و ارتباطی، دادههای باز و سرمایۀ اجتماعی، سودآوری و ارتباط با ذینفعان)؛
5ـ لزوم رعایت استانداردهای آماری.
وی تحقق تمام این مؤلفهها را در یک بستر قانونی ممکن دانست و به همین دلیل، یکی از مهمترین پیشزمینههای تحقق نظام آماری مدرن را اصلاح قوانین موجود در کشورها در حوزۀ مباحث آماری اعلام کرد و تأکید کرد که این بستر قانونی، زمینۀ ایجاد نظام یکپارچه برای تولید آمار و مدیریت کیفیت آمار تولید شده، ظرفیتسازی و بسیج منابع، نوآوری و استفاده از فناوریهای نوین در تولید و گردآوری دادههای مورد نیاز و همکاری و مشارکت رسمی در سطوح ملی، منطقهای و بینالمللی را فراهم خواهد آورد.
رئیس پژوهشکدۀ آمار با اشاره به اینکه ما در حال حاضر، دارای «قانون مرکز آمار» هستیم، اما قانون جامع آماری در ایران وجود ندارد، به مطالعات انجامشده در مرکز آمار ایران جهت تهیۀ پیشنویس طرح قانون آمار ایران برای ارائه از سوی دولت به مجلس خبر داد که در آن، تمام موارد مربوط به تعاریف، اصول و ساختار اساسی نظام جامع ملی آمار و
ملاحظات مربوط به هماهنگسازی داخلی دستگاههای ذیربط در حوزۀ تولید دادهها، کیفیت و محرمانگی دادهها، جرایم مربوطه و نحوۀ انتشار و ارائۀ خدمات آماری و جایگاه بهکارگیری فناوریهای نوین و منابع جدید دادهای و... بهصورت دقیق پیشبینی شده است.
دکتر شباک در پایان سخنان خود به وجود این شبهه که اگر مراکز آماری وارد تحلیل دادهها شوند، ممکن است اصل بیطرفی از سوی آنها نقض شود، اشاره کرد و توضیح داد که دادهها با کمک تحلیل است که به دانایی تبدیل میشوند و میتوانند به تصمیمگیران و کاربران خود، بینش درست را منتقل کنند. بر همین اساس، اصل چهارم اصول بنیادین آمار رسمی، تولیدکنندگان آمار رسمی را موظف نموده تا از تفسیر غلط آمار ارائهشده جلوگیری کنند؛ بنابراین تحلیل، بهعنوان یکی از ابزارهای اصلی در کنار تولید آمار بهشمار میآید که کمک میکند داده به دانایی و سپس به ایجاد بینش درست منجر شود و لذا در سازمانهای آماری، برای جلوگیری از تفسیر غلط، باید تحلیل هم انجام شود، اما این تحلیل باید از نوع تبیینی باشد؛ به این صورت که علاوه بر اینکه توضیح، تشخیص و استنباط را در خود دارد، وارد سطوح پیشبینی و تجویز نشود.
رئیس پژوهشکدۀ آمار توضیح داد که در حال حاضر، وظیفۀ تحلیل آمارهای تولیدشده از سوی مرکز آمار ایران بر عهدۀ پژوهشکدۀ آمار قرار دارد. به این صورت، خود مرکز آمار ایران بهعنوان مرجع اصلی تولیدکنندۀ آمار، ضمن اینکه به صورت مستقیم وارد فاز تحلیل نمیشود، درعین حال، این وظیفۀ مهم را توسط یک مرجع شناختهشده و مستقل علمی به نام «پژوهشکدۀ آمار» به انجام میرساند تا زمینۀ تفسیر غلط از آمار ارائهشده را به حداقل میزان ممکن کاهش دهد.