همایش دو روزه‌ی کاربرد آمار در مدیریت و حکمرانی در روزهای ۲۱و ۲۲ آذر ماه ۱۳۹۱، در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد. محورهای این همایش، آمار و برنامهریزی کلان، مدیریت مبتنی بر شواهد و آمار، آمار و مدیریت سازمانی و آمار و مدیریت کیفیت بوده است که با برگزاری چهار نشست تخصصی مرتبط با هر یک از محورها به بررسی چالش‌های هر یک از محورهای فوق پرداخته شد. در این همایش، اساتید و کارشناسان آمار، مدیریت و برنامه ریزی کشور، در ۴ نشست تخصصی با عناوین «آمار و برنامه ریزی کلان» با ریاست آقای دکتر اکبر کمیجانی، «مدیریت مبتنی بر شواهد و آمار»، با ریاست آقای دکتر ابوالحسن فقیهی، «آمار و مدیریت سازمانی» با ریاست آقای دکتر عادل آذر و «آمار و مدیریت کیفیت» با ریاست آقای دکتر علیرضا حسن زاده، به بررسی چالش‌های این حوزه‌ها پرداختند. اهداف اصلی برگزاری این همایش، توسعه و ترویج کاربرد آمار در حکمرانی و سطوح مختلف سیاستگذاری، برنامهریزی و مدیریت و همچنین تعیین ویژگی‌های آمار مورد نیاز در حکمرانی، سیاستگذاری و برنامه ریزی بوده است. سخنرانان مدعو در این همایش آقایان دکتر اکبر کمیجانی با عنوان «نقش حکمرانی خوب در فرایند سیاستگذاری پولی و بانکی»، دکتر رضا عامری با عنوان «آمایش در آموزش عالی» و دکتر ابولحسن فقیهی با عنوان «مدیریت مبتنی بر شواهد» بودند.
دبیرخانه‌ی علمی همایش، بر اساس محورهای مذکور ۱۱۵ چکیده‌ی مقاله از جامعه‌ی علمی و اجرایی کشور دریافت نمود که حاکی از اهمیت و کاربرد آمار در مدیریت و حکمرانی و توجه ویژه‌ی متخصصین بر این موضوع است. از ۱۱۵ چکیده‌ی مقاله دریافت شده، ۶۲ چکیده مورد پذیرش قرار گرفت که پس از دریافت اصل مقالات، ۱۳ مقاله به صورت سخنرانی ارائه شد و ۲۴ مقاله نیز در قالب پوستر در معرض دید شرکت‌کنندگان قرار گرفت.
مدیریت بر مبنای آمار، مدیریتی مبتنی بر شواهد مستدل و محکم است
در افتتاحیه‌ی همایش جناب آقای علیرضا زاهدیان، دبیر همایش و رئیس پژوهشکده‌ی آمار، ضمن خوش‌آمدگویی و مروری بر اهداف همایش، به ضرورت برگزاری این همایش به منظور بررسی مفهوم مدیریت بر مبنای آمار و شواهد در کنار مفاهیمی چون سواد آماری و آمار برای همه، به عنوان مفاهیم جدید در نظام حرفه‌ای و علمی آمار کشور در سال‌های اخیر اشاره کردند. وی مدیریت بر مبنای آمار را، مدیریتی مبتنی بر شواهد مستدل و محکم ذکر کرد و افزود: آمارهای رسمی، با توجه به گستردگی، تکرار و فراگیر بودن آن‌ها، بهترین منبع برای استفاده در برنامهریزیهای کشور است.
حکمرانی نیکو مستلزم ایجاد نظام شفافیت،پاسخگویی،رقابت پذیری،تدبیر و کنترل است
آقای دکتر عادل آذر، رییس مرکز آمار ایران و رییس همایش، اولین سخنران همایش با محوریت «ملاحظات اخلاقی در نظام آماری» بود. وی با اشاره با اهمیت آمار در مدیریت و برنامه ریزی و به ویژه مدیریت بر مبنای شواهد و مدارک، هوشمندی رقابتی، چالاکی سازمانی، آینده نگری و پیش بینی، تصمیم‌گیری هوشمندانه و اقدامات مدبرانه را از الزامات و نیازمندی‌های رشد و بقا در هزاره سوم ذکر کرد. وی افزود: حکمرانی نیکو (Good Governance) مستلزم ایجاد نظام شفافیت، پاسخگویی، رقابت پذیری، تدبیر و کنترل است و در مجموع این نظام باید حکمت مدار و دانش بنیان باشد. آقای دکتر عادل آذر در ادامه، تحقق این امر را منوط به مدیریت و برنامهریزی بر مبنای آمار و شواهد ذکر نمود و نظام آمارهای رسمی هر کشوری را نظامی بر پایه شواهد و مدارک مستدل خواند که نهاد‌های تصمیم‌گیری چون دولت و مجلس بر پایه آن عمل می‌کنند. به عبارت دیگر هر گونه تصمیم گیری بر مبنای تحلیل روند گذشته و شناخت وضع موجود با استفاده از آمار، شاخص‌ها، مدارک، مستندات معتبر و با توجه به هدف‌گذاری کمی برای آینده است. در چنین نظامی، تقاضا برای اطلاعات بهنگام، دقیق، متنوع از نظر اقلام آماری، نرخ‌ها، شاخص‌های مختلف و دارای پوشش جغرافیایی از سوی برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران افزایش می‌یابد. رئیس مرکز آمار ایران در ادامه سخنان خود، با اشاره به قلمرو اخلاق در مدیریت گفت: ملاحظات اخلاقی اکسیر نظام آماری است. وی تمایل به بزرگنمایی برای جلب توجه مخاطبان، انعطاف پذیری فنون آمار، تغییر و تفسیر و توجیه ظاهراً علمی، استفاده غیر متعهدانه، عدم توجه به مفروضات و نایکسانی تعاریف و مفاهیم را از آسیب‌های اخلاقی نظام آماری ذکر نمود. وی همچنین به مسائل مرتبط با محرمانگی، عدم شفافیت و صراحت آماری، پیش داوری، تعصب، سوگیری و آمار دهی جهت دار با انگیزه های فردی و گروهی را به عنوان مهم‌ترین چالش‌های اخلاقی در حوزه آمارهای رسمی معرفی کرد. آقای دکتر عادل آذر در ادامه با اشاره به گفته‌های مقام معظم رهبری و تاکید ایشان بر استقلال و بی طرفی آمارها از سلایق، جهت گیری‌های سیاسی و دولت‌ها، نگاه اخلاقی به نظام آماری در کشور را دارای وجه شرعی علاوه بر وجه قانونی ذکر نمود. رئیس مرکز آمار ایران همچنین در ادامه، با بیان این نکته که قانونی بودن و علمی بودن دو ویژگی اساسی فعالیت‌های مراکز آماری جهان است، به استراتژی‌های نهادی و پیشگیرانه مقابله با چالش‌های اخلاقی نظام آماری از جمله تبیین هدف فعالیت‌های آماری و وفاداری بر آن، حرفه‌ای‌گرایی، استقلال، بی طرفی، شخصی نکردن فعالیت و قضاوت‌های حرفه‌ای و پایبندی به ارزش‌ها و اصول اخلاقی و همچنین تدوین برنامه های تربیتی و آموزشی اخلاق حرفه‌ای، پیش‌بینی مکانیزم‌های حفاظتی و قانونی برای کشف و مقابله و توسعه برنامه‌ها ویژه مواجهه با چالش‌های اخلاقی در سازمان‌ها از طریق هم اندیشی و حل مسئله به عنوان مواردی از استراتژی‌های پیشگیرانه اشاره نمود. آقای دکتر عادل آذر، در خاتمه سخنان خود با تصریح این نکته که مرکز آمار ایران همواره با رویکرد ملاحظات اخلاقی به تولید و نشر آمار پرداخته است، خاطر نشان کرد که از ابتدای تاسیس مرکز آمار ایران، حتی یک مورد شکایت از این مرکز گزارش نشده است.
نقش آمار در توسعه و پیشرفت، همانند نقش اکسیژن در حیات بشری است
حجت الاسلام و المسلمین حاج آقا ابوترابی، نایب رییس مجلس شورای اسلامی که از سخنرانان افتتاحیه همایش بود، نقش کلیدی آمار در حکمرانی نیکو، توسعه و پیشرفت جوامع بشری را امری بدیهی ذکر کرد و گفت: نقش آمار در شتاب گرفتن حرکت جوامع به سوی پیشرفت‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، مانند نقش اکسیژن برای حیات بشری است. وی افزود: هرگونه کسب اطلاعات صحیح و درست برای برنامهریزیهای کشور دارای دو بعد اساسی است. بعد اول آن، تولید آمار دقیق و صحیح است که در این بعد نقش مجامع دانشگاهی و علمی، نقشی حیاتی است و بعد دوم آن، مربوط به کاربران آمار در حوزه مدیریت و حکمرانی است که فاصله این دو بعد همانند فاصله بین دانش با فناوری است و باید در کم کردن هر چه بیشتر این فاصله تلاش نمود، چرا که افزایش آمار، اطلاعات و شواهد به معنی افزایش دانش است و این سطح دانش و اطلاعات است که می‌تواند سطح مدیریت را ارتقاء بخشد. نایب رییس اول مجلس در ادامه سخنان خود افزود: هیچ کدام از این دو بعد و به طور کلی هیچ عرصه‌ای از زندگی انسان نمی‌تواند از اخلاق تهی باشد و اخلاق نقش کلیدی در همه عرصه‌های زندگی دارد. وی با تصریح این نکته که اخلاق در یک انسان دین مدار تجلی می‌یابد و فطرت بشر نیز او را به اخلاق فرا می‌خواند، افزود: دانش در کنار اخلاق نقش خود را ایفا می‌کند. چرا که اخلاق منشا تحول است و اخلاق حرفه‌ای رمز موفقیت هر مدیری است.
نام‌گذاری سال ۲۰۱۳ به سال جهانی آمار
آقای دکتر محمد زاده، رییس انجمن آمار ایران، در سخنرانی خود در همایش کاربرد آمار در مدیریت و حکمرانی، آمار را لازمه توسعه مبتنی بر دانایی در کشور ذکر کرد. وی افزود: کلیه برنامه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها باید بر اساس فنون علمی اجرا شود و در این راستا هر فرد فعال در نظام آماری کشور در امر تولید، نشر، به‌کارگیری و فرهنگ سازی در زمینه آمار باید به گونه ای عمل نماید که حاصل آن استفاده هرچه بهتر، بیشتر و صحیح‌تر از علم آمار به منظور افزایش کار‌آیی و اثر بخشی آن‌ها در توسعه کشور اسلامی باشد. وی خاطر نشان کرد که سال ۲۰۱۳، سال جهانی آمار نام‌گذاری شده است و هدف از این نام‌گذاری، افزایش آگاهی جامعه در رابطه با قدرت و میزان نفوذ آمار در زمینه‌های مختلف زندگی است. همچنین آموزش فکری جامعه به ویژه جوانان در زمینه سواد حرفه ای آمار و استفاده از خلاقیت در آمار و احتمالات از اهداف این نام‌گذاری است. وی افزود: مناسبت‌های مختلف آماری مانند روز آمار می‌تواند در توسعه علوم آماری و افزایش آگاهی جامعه، فرصت خوبی فراهم نماید. دکتر محمد زاده همچنین از برنامهریزی انجمن آمار برای بزرگداشت سال جهانی آمار با همکاری مرکز آمار ایران، پژوهشکده آمار و دستگاه‌های اجرایی خبر داد. رییس انجمن آمار ایران، همچنین برگزاری مسابقات دانش آموزی، بررسی مشکلات آموزش آمار در دانشگاه‌ها، ایجاد کار آفرینی برای دانش آموختگان رشته آمار، حمایت از انجمن‌های آمار، انتشار کتب علمی آمار، تولید برنامههای همگانی آمار برای رسانه‌ها، راه‌اندازی سایت همگانی آمار، جذب استعداد‌های برتر به رشته آمار و تربیت نیروی‌های متخصص دانشگاهی در علم آمار را از برنامههای ستاد بزرگداشت سال جهانی آمار ذکر کرد.
برنامهریزی مبتنی بر شواهد، محور برنامههای جمعیت و سلامت صندوق جمعیت سازمان ملل متحد
آقای دکتر هولکی اوز، نمایندهی صندوق جمعت سازمان ملل متحد در ایران نیز در سخنرانی خود، به رویکرد صندوق در رابطه با مدیریت مبنتی بر شواهد و آمار اشاره کرد. به گفته آقای دکتر هولکی اوز، تمرکز صندوق بر این موضوع، رسیدن به اهدافی است که در سال ۱۹۹۴در قاهره در کنفرانس بین‌المللی جمعیت و توسعه ( ICPD) تعیین شده است که طی آن اهمیت داده برای توسعه خط مشی و برنامه، اجرا، پایش و ارزیابی به وضوح روشن شده است. هر چند، طی ۷ سال گذشته، رویکرد جدیدی شامل مدیریت بر مبنای نتایج (RBM) و برنامه ریزی بر مبنای شواهد نیز در مرکز توجه برنامه ریزی‌های سازمان ملل و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد قرار گرفته است. وی همچنین بر این نکته تاکید نمود که شواهد و مدارک مستدل نقش غیر قابل انکار در تصمیم‌گیری‌ها دارند و مدارک و شواهد معتبر به ویژه در حوزه‌های جمعیت و سلامت، در برنامهریزی، سیاستگذاری، اجرا، پایش و ارزیابی موفق، امری بنیادی و اساسی هستند. آقای دکتر هولکی اوز همچنین بر این نکته اشاره کرد که اگر چه داده با کیفیت، برای تصمیم‌سازی درست ضروری است اما در عمل، به‌کارگیری داده‌های معتبر و استفاده از رویکرد مدیریت مبتنی بر شواهد در برنامه‌ریزی‌ها نیازمند دانش و مهارت حرفه‌ای است. دکتر هولکی اوز همچنین از حمایت صندوق از دولت‌ها در تولید داده و اطلاعات برای برنامهریزی توسعه و مهم‌تر از آن، استفاده از این داده‌ها در این زمینه خبر داد. وی خاطر نشان کرد که در طی اجرای پنجمین برنامه توسعه کشوری و بر اساس نتایج ارزیابی برنامههای قبلی، ظرفیت‌های فنی و تجهیزاتی برای تولید، تحلیل و محاسبه داده‌ها و اطلاعات در حوزه جمعیت و سلامت در ایران به شدت افزایش پیدا کرده است. وی در پایان سخنان خود توجه حاضرین در همایش را به این نکته جلب کرد که ترویج برنامهریزی بر مبنای شواهد نه تنها در حوزه جمعیت و سلامت، بلکه در جنبه‌های مختلف توسعه اقتصادی و اجتماعی نیز ضروری است. همچنین در پایان مراسم بر اساس نظر کمیته‌ی داوران سه مقاله با عناوین «آمار و توسعه پایدار، مطالعه شاخص عملکرد زیست محیطی (EPI) ایران و جهان» از آقای دکتر لطفعلی عاقلی، «ابعاد و شاخص‌های ارزیابی کیفیت داده‌های ثبتی» از آقای دکتر کاوه کیانی و «بررسی میزان استناد به آمارهای رسمی در مجلات علمی، پژوهشی منتخب مدیریت» از آقای دکتر میثم لطیفی و ۲ پوستر با عناوین «محاسبه مقادیر حقیقی سری زمانی در حساب‌های ملی و منطقه‌ای با استفاده از روش وزن-زنجیره‌ای» از آقای محمد علی فنی و «چشم انداز جمعیت ایران تا افق سال ۱۴۳۰ هجری شمسی» از خانم الهام فتحی به عنوان مقالات و پوستر های برتر این همایش انتخاب شدند.