شناخت و ارزیابی دقیق وضعیت فرهنگ از ضروری ترین موضوع ها برای مدیریت و برنامهریزی فرهنگی است. اما پیچیدگی فرهنگ و کثرت عوامل و عناصر آن و نیز مبانی و دیدگاه های مختلف در این زمینه، موضوع شناخت و سنجش این حوزه را به مسئلهای جدی تبدیل کرده است؛ چرا که در سنجش فرهنگ، از همان ابتدا با این سوال مواجه هستیم که شاخص های فرهنگی کدامند و چه روش هایی برای سنجش آن ها وجود دارد. کدامیک از این شاخص ها تولید و کدامیک تولید نمی شود. به عبارتی خلاءهای شاخص های فرهنگی چیست؟
به منظور پاسخ به پرسشهای فوق، در این پژوهش دستورالعملها و توصیهنامههای بینالمللی و تجارب سایر کشورها به خصوص مراکز آماری و اسناد بالادستی کشور در این حوزه با رویکرد شناسایی شاخصها و آمارهای فرهنگی ، همچنین به منظور بررسی وضع موجود و پیشینه علمی موضوع، پژوهشهای داخلی مرتبط با موضوع و آمارهای موجود ، در منابع مختلف، مانند سازمانها، مورد بررسی قرار گرفتند.
اکثر شاخص ها از ماهیتی مفهومی یا ماهیت ثبت های اداری برخوردار بوده که خود برای یافتن ماهیت ثبت آماری باید نظامی منسجم با فرایندی مشخص برای آن تعریف شود تا بتواند قابلیت آماری و آمار رسمی بیابد.
از اینرو، سازمان های بینالمللی به دلیل نبود اجماع جهانی در زمینه تعریف فرهنگ، به تدوین چارچوب های فرهنگی و شاخصهای کلیدی فرهنگ با رویکرد اهداف آماری رهنمون شده اند.
عمده خلاء موجود در زمینه آمارهای فرهنگی كشور حول شاخص های رفتار و مشارکت فرهنگی مانند مطالعه کتاب و روزنامه، تئاتر ، سینما و بازدید از آثار تاریخی و... می باشد که نظام آماری منسجمی در کشور برای تولید آن وجود ندارد.
این پژوهش با بررسی منابع فوقالذکر مجموعهای از شاخصهای آماری در حوزه فرهنگ را شناسایی کرده که در سطح بینالمللی و یا توسط مراکز آماری کشورها تولید میشود و یا مورد مطالبه اسناد بالادستی کشور بوده و با وجود قابلیت تولید، تاکنون به طور رسمی و یا مستمر تولید نشدهاند. از این شاخص ها میتوان به سرانه مطالعه، سرانه زمان ورزش و سرانه تماشای تلویزیون اشاره کرد.
در ذیل چکیده این خلا در آمار رسمی در قالب یک جدول ارایه شده است :
عنوان نماگر
نهاد مسئول ارایه دهنده
بازه زمانی ارایه پیشنهادی
چرایی آن در صورت ارایه نشدن
چه دادههایی در سنجش این شاخص موجود نیست
تعداد شاغلین فرهنگی
مرکز آمار ایران/ سازمان امور اداری و استخدامی
سالانه
نامشخص
(تعاریف ، و...)
پوشش دادههای موجود کامل نیست
(مشخص نبودن شاغلین بخش های اقتصادی )
تعداد کارگاه فرهنگی
مرکز آمار ایران
پوشش داده های موجود کامل نیست
بهرهوری نیروی کار در بخش فرهنگی
سازمان ملی بهرهوری
بهرهوری سرمایه در بخش فرهنگی
گردش مالی بنگاههای فرهنگی
وزارت اقتصاد
نا مشخص
ارزش افزوده بخش فرهنگی
میزان صادرات کالاهای فرهنگی
وزارت فرهنگ و راشاد اسلامی
عدم محاسبه
-
میزان واردات کالاهای فرهنگی
متوسط مخارج فرهنگی خانوار در یک دوره زمانی مشخص
هزینه های دولت در بخش فرهنگی
سازمان برنامه وبودجه
شاخص قیمت مصرفکننده برای کالاها و خدمات فرهنگی
درصد افرادی که حداقل یک کتاب در دوره زمانی مشخص خواندهاند
دو سالانه
عدم تخصیص اعتبار و نیروی انسانی کافی
عدم پوشش کامل
تعداد عنوان کتاب خوانده شده توسط یک فرد در دوره زمانی مشخص
درصد افرادی که در دوره زمانی مشخص از کتابخانه استفاده کرده اند
عدم تخصیص اعتبار و نیروی انسانی
_